Analiza wyników
W drugiej części artykułu na temat diagnozy rozszerzonej Mini QEEG przyjrzymy się pogłębionej analizie wyników i przestrzennemu zróżnicowaniu fal mózgowych. Poznasz przykłady nieprawidłowego rozkładu przestrzennego fal, które mogą być objawem uszkodzeń w płatach mózgowych. Przejrzyste podsumowanie dysfunkcji w określonych obszarach mózgu, pomoże Ci dobrać rodzaj treningu do specyficznych potrzeb każdego pacjenta w terapii EEG Biofeedback.
Fale mózgowe a obszary mózgu
Rytm Delta (0,5-3,9 Hz) fizjologicznie występuje w czasie głębokiego snu.
W zapisie EEG w czuwaniu rytm Delta jest niewidoczny, a w QEEG (ilościowej analizie) jest widoczny przez całe życie.
- Nieprawidłowości mogą być z wiązane z chorobami OUN, śpiączką, urazami czaszkowo-mózgowymi.
- U dzieci z dysleksją często pojawiają się zmiany zlokalizowane tj. zwolnienie czynności w okolicy czołowo-centralnociemieniowej lub wysoka aktywność Delta/Theta w okolicach potylicznych.
W okolicach skroniowych wysoka amplituda Delty może wiązać się z zaburzeniami świadomości, agresywnością, napadami złości u dzieci (związane jest to z bliskością hipokampa i ciała migdałowatego).
Utrzymujący się wysoki udział Delta sugeruje niedojrzałość zapisu EEG.
Rytm Theta (4-7,9 Hz) jest u dzieci w wieku 1 – 3 lat podstawowym rytmem czuwania, natomiast u dorosłych jest rytmem senności. Fala ta może występować u dzieci w okolicach czołowych w czasie rozwiązywania zadań.
- Utrzymywanie się wysokiego udziału procentowego tych fal sugeruje niedojrzałość struktur korowych.
Podwyższony poziom może też występować w chorobach neurologicznych, padaczkach, mikrouszkodzeniach mózgu, zaburzeniach uwagi, rozkojarzeniu.
Świadome wchodzenie w rytm Theta może być przydatne jako trening medytacji, obniża przy tym próg bólu, powoduje wzrost endorfin i kreatywności.
Rytm Alfa (8-12 Hz) najlepiej wyrażony jest w okolicach potylicznych (szczególnie przy oczach zamkniętych), związany jest z relaksacją, pozytywnym myśleniem, bierną uwagą. Trening fal Alfa zmniejsza poziom lęku, ale też poprawia funkcjonowanie pamięci, szybkość przetwarzania informacji. Nadmiar fal Alfa (szczególnie w okolicy czołowej) może wiązać się ze zniechęceniem, niską motywacją, depresją lub zaburzeniami uwagi.
Czynność Beta1 (15-18 Hz) jest związana ze stanem skupienia, myśleniem logiczno-analitycznym, procesami poznawczymi, precyzją wykonywanych zadań, tempem pracy.
- Zlokalizowane obniżenie amplitudy Beta1 może oznaczać wodniaka, krwiaka, zanik kory, uraz (po wykluczeniu artefaktów i błędów w pomiarze, słabej impedancji).
- Uogólniony wzrost Beta1 może być związany z nadczynnością tarczycy.
Beta 2 (18-35 Hz) to wysokie pobudzenie emocjonalne, stres, lęk, negatywne myśli, depresja lub wzrost adrenaliny. Chronicznie wysoka Beta2 powoduje obniżenie amplitud pozostałych częstotliwości, zaburza koncentrację uwagi. Uwalniają się wtedy hormony stresu wpływające toksycznie na organizm. Długotrwałe przebywanie w takim stanie pobudzenia prowadzi do wysokiego zużycia energii.
Rytm SMR (12-15 Hz) to stan relaksacji z uwagą zewnętrzną, spokój, obniżony lęk, mniejsza drażliwość, impulsywność. Prawidłowy poziom zapewnia kontrolę emocji, umiejętność wyciszania się, świadomość ciała, poprawia jakość snu. Treningi SMR zmniejszają udział procentowy fal Theta oraz Beta2.
Zróżnicowanie przestrzenne fal mózgowych
OKOLICE CZOŁOWE
Prawidłowy zapis EEG oznacza, że częstotliwości są odpowiednio rozłożone przestrzennie oraz w poszczególnych okolicach mózgu dominują odpowiednie częstotliwości.

Proporcje kształtują się następująco: Delta > Theta > Alfa > SMR > Beta1 > Beta2:

- Amplituda fal Alfa nie powinna przekraczać wartości fal Theta w okolicach czołowych (alfa/theta < 1), a odwrotnie w potylicznych (alfa > theta → alfa/theta > 1)
- Alfa powinna być wyższa w prawej okolicy czołowej (F4 > F3)
- Beta1 i SMR powinna być wyższa w okolicach czołowych w porównaniu do tylnych. Zbyt niska amplituda koreluje z zaburzeniami uwagi i pamięci.
- Podwyższona wartość Beta1 w F3 i F4 koreluje z atakami złości lub depresją.
- Znacznie wyższa amplituda Beta1 w F4 w porównaniu do F3 (F4 > F3) – gonitwa myśli, depresja, wybuchy gniewu, chwiejność emocjonalna.
- Wartości Delta, Theta, Alfa powinny być niższe w przednich, a wyższe w tylnych okolicach mózgu – odwrotny rozkład może pojawiać się u osób z zaburzeniami uwagi.
- Wartości Beta 2 w F3 i F4 powinny być niższe od wartości Beta1, SMR i Alfy.
- W zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych można spotkać podwyższoną amplitudę Beta1 w Fz w porównaniu do F3 i F4.
- Zwiększony udział fal wolnych jest częsty u dzieci z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi.
- Zwiększony udział Theta w okolicy czołowej i skroniowej jest częsty u dzieci z nadpobudliwością psychoruchową z deficytem uwagi.
pas centralny
Udział procentowy fal powinien wynosić (orientacyjnie):

Ważne:
- Amplituda SMR i Beta1 nie powinna przekraczać 10 mikrowoltów, amplituda Beta2 nie powinna być wyższa niż dwukrotność amplitudy SMR.
- Po zamknięciu oczu wartości wszystkich parametrów powinny WZROSNĄĆ o ok. 30%, oprócz fali Beta2, która powinna się obniżyć.
- SMR dominuje nad całą prawą półkulą, a Beta1 nad lewą.
PAS CIEMIENIOWY, POTYLICZNY
- Wyższe wartości Beta1 w odprowadzeniach tylnych (ciemieniowych i potylicznych) w porównaniu do czołowych mogą ujawniać się u osób nadwrażliwych, labilnych emocjonalnie, doświadczających lęku.
- Wartość Beta1 wyższa w T4 niż T3 (różnica powyżej 2) może wskazywać na traumatyczne przeżycia w przeszłości. Zbyt niskie wartości B1 w tych okolicach → skłonności depresyjne, brak motywacji, wycofanie społeczne.
- Również różnica między wartościami Beta 2 nie powinna być wyższa niż 2 między T3 a T4.

Pobierz tabelkę i wydrukuj:
Przykłady nieprawidłowego rozkładu przestrzennego
SKUTKI USZKODZEŃ W PŁATACH MÓZGOWYCH
Kiedy mówimy o uszkodzeniach w płacie mózgowym, niekoniecznie musi to być uraz mechaniczny, może to być patologia zapisu EEG (zapis znacznie odbiegający od normy lub od wyników w pozostałych punktach na głowie, oczywiście z uwzględnieniem prawidłowych proporcji przód-tył, prawa-lewa półkula).

płat czołowy
Płat czołowy to „kapitan statku”, odpowiada m.in. za kontrolowanie i planowanie, a pozostałe płaty za odbiór informacji. Nieprawidłowości w tym płacie zazwyczaj powiązane są z zaburzeniami zachowania lub koncentracji. W przypadku ADD w płacie czołowym może być widoczne podwyższenie amplitudy fal Theta lub Alfa, bądź obu fal (promujemy wtedy w tym obszarze Beta1, hamujemy Theta lub Alfa).
W przypadku dysfunkcji intelektualnej możemy obserwować wysokie wartości Delta lub niskie wartości Beta1 (promujemy wtedy fale Beta1, a hamujemy Delta).
Możliwe skutki uszkodzeń płata czołowego:
- Niemożność poruszania kończynami
- Afazja Broki
- Niezdolność do planowania działań, kontrolowania emocji
- Zachowania agresywne
- Schematyczność myślenia
- Trudności z koncentracją
Zbyt niska aktywność płata czołowego (dużo fal wolnych)
- Fp1: zaburzenia uwagi (także przy zbyt wysokiej aktywności)
- Fp2: trudności w planowaniu, zaburzenia zachowania (także przy zbyt wysokiej aktywności)
- F7: ośrodek Broki (mowa, pisanie)
- F8: ekspresja emocji
- F3, F4: obszary ruchowe
- Fz: pamięć robocza
pas centralny
Obniżona aktywność (dużo fal wolnych) w pasie centralnym może wiązać się z trudnościami z koordynacją czuciowo-ruchową.
Podwyższona aktywność (dużo fal szybkich) może wiązać się z:
- tikami, drżeniem,
- zachowaniami obsesyjno-kompulsywnymi.
Pas ciemieniowy (Punkty P)
Możliwe skutki uszkodzeń:
- Utrata podzielności uwagi, niezdolność skupienia wzroku
- Trudności w orientacji przestrzennej, apraksja
- PRAWY PŁAT CIEMIENIOWY:
- Dyskalkulia, trudności w nauce matematyki (spowolnienie widoczne w P4)
- Anomia (niezdolność nazwania obiektu)
- Nieodróżnianie kierunków
- Trudności w koordynacji oko-ręka
- Trudności w rysowaniu, konstruowaniu
- Trudności w czytaniu i pisaniu (obniżona aktywność w P3)
- Dysleksja, zaburzenia analizy (obniżona aktywność w P3)
- Halucynacje wzrokowe, słuchowe (podwyższona aktywność w P3, Pz, P4)
Płaty skroniowe (Punkty T)
Możliwe skutki uszkodzeń:
- Zaburzenia słuchu, rozumienia mowy i percepcji dźwięków
- Zaburzenia uwagi na bodźce słuchowe i wzrokowe
- Trudności w rozpoznawaniu obiektów / twarzy
- Trudności w rozumieniu mowy (T3)
- „słowotok” (T4)
- Zaburzenia pamięci (amnezja następcza)
- pamięć słowna ( obniżona aktywność w T3)
- pamięć emocjonalna, rozumienie mowy (obniżona aktywność w T5)
- Urojenia, omamy słuchowe (przy podwyższonej aktywności w T3)
- Urojenia, omamy słuchowe lub problemy emocjonalne (przy podwyższonej aktywności w T4)
Płat potyliczny (O1, O2)
Uszkodzenia mogą wiązać się z:
- Dziurami w polach wzrokowych
- Halucynacjami wzrokowymi, widzeniem aureoli, niedokładnym widzeniem obiektów
- Trudnością w rozpoznawaniu kolorów, znaków, słów, rysowaniu
- Trudności z pisaniem i czytaniem
Jaki trening wybrać?
Ogólną zasadą w przypadku nieprawidłowego rozkładu jest działanie tam, gdzie wynik najbardziej odbiega od normy, np. promowanie fal szybkich w płacie czołowym u osób, które w tym obszarze ujawniają spowolnienie fal (dużo fal wolnych) lub hamowanie fal napięciowych w punkcie, w którym są najwyższe.
Niektórzy terapeuci stosują trening w „niestandardowych” punktach od początku terapii. Inni natomiast zalecają zastosowanie klasycznych protokołów w pasie centralnym przez np. pierwsze 10 spotkań – z uwagi na to, że pierwsze spotkania są mniej efektywne, to dla pacjenta czas zapoznawania się z własnymi reakcjami, nauce ich kontrolowania, nauce obsługi gier Biofeedback oraz dlatego, że treningi w pasie centralnym najszybciej generalizują się na pozostałe obszary. W tym podejściu dopiero później przechodzi się do pracy nad pozostałymi problematycznymi obszarami.
W wyborze podejścia najlepiej kierować się obserwacją postępów pacjenta, jego informacjami zwrotnymi na temat odczuwanych efektów. Jeśli widzimy, że dany protokół nie przynosi nawet minimalnych zmian, warto go zmodyfikować. Możemy np. pracować nad napięciem i stresem pacjenta, skupiając się na hamowaniu fal Beta2 w pasie centralnym, a okazać się może, że większe wyciszenie przyniesie mu trening fal Alfa w punkcie Pz z uwagi na nieprawidłowy rozkład fal Beta 2 przód-tył.
Źródła:
„Szkolenie licencyjne specjalisty i terapeuty Biofeedbacku, cz. 1”, Alicja Kubik
„Szkolenie licencyjne specjalisty i terapeuty Biofeedbacku, cz. 2”, Alicja Kubik
„Neurofeedback”, M. Thompson, L. Thompson
Autorka artykułu: AGNIESZKA UBEROI
Psycholożka i certyfikowana terapeutka Biofeedback. Z dziećmi i młodzieżą pracuje od 15 lat. Ukończyła studia psychologii na Uniwersytecie Wrocławskim oraz studium terapii poznawczo-behawioralnej. Interesuje się psychologią zdrowia, neuropsychologią oraz propagowaniem idei Rodzicielstwa Bliskości. Propagatorka rozwoju osobistego poprzez wykorzystanie technik relaksacyjnych, oddechowych oraz włączanie ich do pracy terapeutycznej metodą EEG Biofeedback.